Toon meer colums

2017- Bij de maanden juli en augustus

1517 – 2017  ALLEMAAL HERVORMERS: JOHANNES CALVIJN

Johannes Calvijn (geboren 10 juli 1509 te Picardië -, overleden 27 mei 1564 te Genève) is misschien wel de belangrijkste theoloog die is voortgekomen uit de reformatie. Calvijn wordt vaak in één adem genoemd met Maarten Luther.

Het eerste onderwijs van Calvijn bestond uit huisonderwijs. Later studeerde hij aan het College der Capetten (een jongensschool). In 1523 werd Calvijn naar het Collège de la Marche in Parijs gestuurd. Hij werd daar onderwezen in de Latijnse en Franse letteren. Calvijns vader wilde dat zijn zoon priester zou worden, maar door een conflict met het kapittel werd het uiteindelijk een studie rechten. In 1532 verscheen Calvijns eerste boek. In dit boek toont Calvijn zich nog een humanist. Het boek was een hulde aan Erasmus van Rotterdam.

Voor de redevoering van een vriend had Calvijn materiaal aangedragen. Uit deze rede blijkt dat Calvijn positief stond tegenover de beginselen van de reformatie. In 1536 kwam de eerste editie van zijn Institutio Religionis Christianae (de Institutie) uit.   

In 1536 reisde Calvijn naar Genève. Hier riep Farel zijn hulp in bij de hervorming. Calvijn beschouwt dit verzoek als een roeping van God. Calvijn is van mening dat de hervorming niet alleen de geloofsleer betreft. Het Woord van God dient ook invloed te hebben op het openbare leven. Samen met Farel probeerde hij een aantal wijzigingen door te voeren in het openbaar bestuur. Nadat ze een catechismus en een geloofsbelijdenis hadden opgesteld, eisten ze dat alle inwoners van Genève deze onderschreven. Het bestuur in Genève, dat in zijn geloofsovertuiging veel liberaler was, weigerde in te gaan op Farels en Calvijns eisen. In 1538 ontnam het stadsbestuur Calvijn het recht mensen te excommuniceren. Omdat Calvijn en Farel dit recht als een essentieel onderdelen van hun werk beschouwden, reageerden zij hierop door het avondmaal te onthouden aan alle inwoners van Genève. Als reactie hierop werd Calvijn uit Genève verbannen.

Na zijn verbanning uit Genève trok Calvijn naar Straatsburg, waar hij, dankzij zijn vriend Martin Bucer, predikant van de Franse vluchtelingengemeente werd. In de jaren die volgden oefende Bucer een grote invloed uit op Calvijn. Ook trouwde hij met Idelette van Buren, een weduwe van een wederdoper. In 1546 kregen zij een zoon, maar deze overleed spoedig. In Straatsburg begon hij te werken aan een protestantse liturgie. In 1539 verscheen een eerste psalmboek met 18 psalmen met daarbij de berijmde Geloofsbelijdenis, de Lofzang van Simeon en de Tien geboden. Vijf van deze psalmen zijn door Calvijn zelf berijmd. De andere psalmen zijn berijmd door Clement Marot. In 1540 kwamen formulieren voor de kerkdiensten en voor de bediening van Doop en Avondmaal van zijn hand. Ook verscheen zijn eerste commentaar op de Bijbel in deze periode van zijn leven. Het betreft het commentaar op de Brief van Paulus aan de Romeinen.

Tijdens zijn ballingschap volgde Calvijn de ontwikkelingen in Genève nauwgezet. Toen een aantal aanhangers van Calvijn in de gemeenteraad gekozen waren, werd Calvijn in 1540 weer uitgenodigd terug te keren naar Genève. In 1541 werd Calvijn opnieuw predikant in Genève. In zijn prediking pakte hij de draad weer op, op het punt waar hij was gebleven. Ook begint hij direct met het uitwerken van een nieuwe kerkorde. Vluchtelingen vanuit heel Europa kwamen naar Calvijn om advies.

Op basis van het nieuwe testament werd door Calvijn een viertal ambten voor het kerkelijk leven ingesteld:

• Doctoren, belast met het onderwijzen van studenten theologie en de opleiding tot predikanten;
• Predikanten, belast met het preken, de toediening van de sacramenten (Doop en Avondmaal), het onderwijzen en terechtwijzen van mensen;
• Ouderlingen, belast met de handhaving van de kerkelijke tucht;
• Diakenen, belast met de zorg van de armen (diaconie).

In 1562 verscheen een psalmbundel (bekend als de Geneefse psalmen), geschikt om gezongen te worden tijdens de eredienst. Calvijn bleef tot aan zijn dood in 1564 in Genève.

Omdat Calvijn een zwaar stempel heeft gedrukt op het gereformeerd protestantisme als kerkelijke stroming worden tegenwoordig calvinisme en gereformeerd protestantisme dikwijls met elkaar vereenzelvigd. Het calvinisme had grote invloed in onder meer Frankrijk met de hugenoten, Schotland, waar John Knox het calvinistische denken verbreidde en waarmee de Schotse Reformatie begon, alsmede in delen van Zwitserland en de Nederlanden. De hugenoten was de naam die de protestanten in de 16e, 17e en 18e eeuw in Frankrijk kregen. De leer sloeg ook in bij de puriteinen in Engeland en in de Verenigde Staten, waar het nog te vinden is in de presbyteriaanse en congregationalistische kerken aldaar. Eind negentiende eeuw maakte het calvinisme, onder leiding van Abraham Kuyper en Herman Bavinck in Nederland een herleving door in de vorm van neocalvinisme.

In Nederland en Vlaanderen is het calvinisme tegenwoordig in een breed kerkelijk spectrum van het protestantisme terug te vinden. De Protestantse Kerk in Nederland en alle gereformeerde kerkgenootschappen baseren zich mede op Calvijns theologie.

Het calvinisme is in verschillende Europese landen en zelfs ver daarbuiten de hoofdstroming geworden van het christendom, dit was ook het geval in Nederland, de Nederlandse Grondwet is zelfs sterk gebaseerd op calvinistische principes, standpunten en uitgangspunten.

J.M. Weststrate