Toon meer colums

2017- Bij de maand december

1517 – 2017  ALLEMAAL HERVORMERS: MELCHIOR HOFFMAN

Melchior Hoffmann (ca.1495  - 19 november 1543) was een Duitse Wederdoper (Anabaptist). Van Hoffmans jonge jaren is niets bekend, zelfs over zijn geboortejaar tasten we in het duister. Wel lijkt zeker dat zijn wieg in het Zuid-Duitse Schwäbisch-Hall stond, vijftig kilometer ten noordoosten van Stuttgart. Hoffman, die bontwerker van beroep was, kwam rond 1520 in aanraking met de opvattingen van Maarten Luther. In 1523 trok hij naar Letland waar hij de reformatorische leer ging verkondigen.
Dit ging niet zonder slag of stoot. Hoffman werd er verjaagd en vervolgd, zowel door rooms-katholieken als door mensen van de reformatie die de Duitse lekenprediker niet in hun midden wensten te dulden. Toch kreeg Hoffman aanhang. Toen zijn tegenstanders hem begin 1525 in Estland wilde oppakken kwamen zijn volgelingen in opstand. Hoffman vluchtte naar Riga waar twee predikanten zich over hem ontfermden. Vanuit Wittenberg stuurde Luther een steunbetuiging.
Hoffman keerde na een halfjaar naar Dorpat terug waar hij al gauw in conflict kwam met lutherse predikanten. Twistappel was de eschatologie, de leer der laatste dingen. Hoffman verkondigde een spoedig einde van de wereld waarna het koninkrijk Gods zou neerdalen, een boodschap die het arme deel van de bevolking bijzonder aansprak. De doop werd het verbondsteken van hen die de spoedige wederkomst van Christus verwachtten. Zijn volgelingen lieten zich opnieuw dopen, als teken dat ze na persoonlijke belijdenis tot de ware kerk waren toegetreden. Ook leerde Hoffman dat alleen wie bezield was door de Heilige Geest de bijbel goed kon uitleggen, waarmee hij vooral zichzelf bedoelde.
Luther nam van dit alles afstand: Hoffman was een fantast die Christus miskende en de kinderdoop loochende. Ook gezagsdragers kwamen tegen zijn leer in het geweer, vanwege de revolutionaire dreiging die ervan uitging. Toen Hoffman, verjaagd uit Letland, begin 1527 in Stockholm aankwam legde de koning hem een predikverbod op. Hoffman week uit naar Lübeck, in Sleeswijk-Holstein, maar was daar zijn leven niet veilig. Hij vluchtte naar het noorden en kwam in Kiel terecht waar hij zich met verlof van koning Frederik I als luthers predikant vestigde.
De strijd voor het ware, doperse geloof ging echter door – in woord, maar ook in geschrift: in Kiel begon Hoffman een drukkerij. De theologische twisten liepen zo hoog op dat Hoffman in 1529 werd verbannen. Hij voegde zich bij de wederdopergemeente in Emden waar hij, zich voordoend als de profeet Elia, de spoedige wederkomst van Christus verkondigde. In de zomer van 1529 reisde Hoffman naar zijn volgelingen in Straatsburg waar de gemoederen al gauw oververhit raakten. Zijn verblijf duurde nog geen jaar. Een synodevergadering onder leiding van Martin Bucer veroordeelde de opvattingen van Hoffman in 1533 als ketterij.
Hoffman keerde terug naar Emden, van waaruit hij zijn leer in de Nederlanden ging uitdragen. Honderden mensen lieten zich dopen. Jan Trijpmaker, een inwoner van Hoorn die in Emden onder de bekoring van het doperdom was geraakt, werd door Hoffman als ‘oudste’ aangesteld en ging de boodschap van de meester in Holland uitdragen. Trijpmaker werd spoedig gearresteerd en onthoofd. Hoffman verbleef enige tijd in Amsterdam, maar ook hier zagen de autoriteiten hem liever gaan dan komen. Hij ging weer naar Straatsburg waar hij gevangen werd gezet.
Zijn woord ging voort, onder meer door toedoen van de Haarlemse bakker Jan Matthijsz en de Leidenaar Jan Beukelsz. (Jan van Leiden genoemd). Münster, in Westfalen, werd tot het nieuwe Sion geproclameerd. Duizenden Hollanders staken de Zuiderzee over, op weg naar de plaats waar Christus op aarde zou terugkeren en het Duizendjarig vrederijk zou aanbreken. Aangekomen in Genemuiden werden ze gearresteerd. De meesten zwoeren hun overtuiging af en keerden huiswaarts. Diehards bereikten Münster waar Matthijsz en Beukelsz zich als apocalyptische profeten lieten gelden. Christus’ wederkomst bleef echter uit en Münster werd een poel van geweld en verderf. De stad werd in juni 1535 door bisschoppelijke troepen ingenomen. Matthijsz en Beukelsz vonden de dood. Hoffman stierf in 1543 in een Straatsburgse gevangenis. De aanvankelijke geweldloosheid van deze beweging werd overgenomen door Menno Simons en vinden we nog steeds terug in Doopsgezinde kringen.

J.M. Weststrate

In 2017 werd uitgebreid  stilgestaan bij ‘500 jaar Reformatie’. In onze maandbladen haalden we steeds één hervormer voor het voetlicht. Aan deze reeks is nu een einde gekomen. Wie alle 11 bijdragen gebundeld wil hebben, kan zich melden bij de secretaris.