Toon meer colums

2016- Bij de maand mei

Godsnamen in de bijbel:  JHWH

JHWH is de persoonlijke naam of eigennaam van God in het Hebreeuws. In het Hebreeuws wordt de eigennaam geschreven als יְהוָה en bevat vier Hebreeuwse letters (medeklinkers). Daar de Joden van rechts naar links lezen kan men de Godsnaam spellen met de namen van de Hebreeuwse letters: jod, hee, waw en hee. De vier letters worden ook wel tetragrammaton genoemd, Grieks voor ‘vier letters’. De vier Hebreeuwse letters zijn door onze Latijnse letters weer te geven als JHWH of JHVH. De Statenvertaling, de NBG-vertaling uit 1951 en de NBV geven de naam van God weer met HEERE, HERE of HEER (geschreven met hoofdletters, al dan niet met twee of drie é's). In het Grieks van het Nieuwe Testament komt de eigennaam Jahweh niet voor, hier wordt de Griekse naam voor ‘Heer’ (‘Kyrios’)  gebruikt. Voorbeeld: Ro 9:29 En zoals Jesaja tevoren heeft gezegd: ‘Als de Heer Zebaoth ons geen nageslacht had gelaten, dan zouden wij als Sodom geworden zijn en aan Gomorra gelijk gemaakt’.

Paulus gebruikt wel de Hebreeuwse naam 'Zebaoth' (= heirscharen, legerscharen), maar het Griekse woord 'Kyrios' voor JHWH. 

De uitspraak van JHWH is niet zeker, misschien ‘Jahweh’ (of ‘Jahveh’). De naam komt meer dan 6800 keer voor in het OT en is daarmee de meest voorkomende naam voor God. JHWH wordt het eerst genoemd in Gen 2 vers 4: Dit [zijn] de geboorten des hemels en der aarde, als zij geschapen werden; ten dage als de HEERE God de aarde en den hemel maakte.

De weergave van de naam JHWH in de bijbelvertaling stelt de vertalers voor een moeilijke opgave. Bij JHWH, de naam van de God van Israël, horen de klinkers ‘a’ en ‘e’: Jahwe. Maar waarschijnlijk werd al in het vroege jodendom deze naam van God niet meer uitgesproken. Bij het voorlezen las men in plaats van de naam het woord ’adonai, dat ‘Heer’ betekent (in joodse kring gebeurt dat nog steeds). Daarom is ‘Heer’ in veel bijbelvertalingen gekozen als de ‘vertaling’ van de naam JHWH. Voor veel mensen is ‘Heer’ ook als naam gaan functioneren. In De Nieuwe Bijbelvertaling (NBV) wordt de naam JHWH weergegeven met ‘HEER’; in een opvallende lay-out (‘kleinkapitaal’). Daarmee wordt duidelijk gemaakt dat in de Hebreeuwse tekst de godsnaam JHWH gebruikt is.

Over de weergave van de godsnaam JHWH in de NBV is veel gediscussieerd. Tegen de vertaling HEER werd ingebracht dat die een uitsluitend mannelijke godsvoorstelling versterkt en dat HEER feitelijk geen eigennaam is. Maar aan alternatieven bleken ook bezwaren te kleven: JHWH kan zonder klinkers niet gelezen worden, ‘Eeuwige’ en andere bijvoeglijke naamwoorden zijn geen eigennamen en zijn niet erg gebruikelijk in het christendom. Datzelfde geldt voor werkwoordelijke vervangingen als ‘Ik-ben-er’. Uiteindelijk is gekozen voor aansluiting bij de traditie: JHWH wordt weergegeven met HEER. Wanneer je ergens ‘Heer’ in gewone letters tegenkomt, is het geen weergave van de godsnaam, maar van het woord adonai. In plaats van HEER kan ook een alternatief (voor)gelezen worden, bijvoorbeeld Eeuwige, Aanwezige, De Naam, He(e)re, God, Onnoembare, Enige, Levende.

Aan Mozes maakt God zich bekend als JHWH, "ik ben die ik ben".

In de Thora (Exodus hoofdstuk 3, vers 14-15) wordt beschreven dat Mozes aan God vroeg met welke naam Hij aangeduid wilde worden, voor het geval de menigte die naam wilde weten. God zei tegen Mozes: „Het volgende zul je zeggen tegen de zonen van Israël: ‘Ik zal zijn (אהיה) heeft mij naar jullie gestuurd.’” En God zei verder tegen Mozes: "Het volgende zul je zeggen tegen de zonen van Israël: ‘JHWH (יהוה), God van jullie vaders, God van Abraham, God van Izaak en God van Jakob, Hij heeft mij naar jullie gestuurd’; dit is Mijn Naam voor eeuwig, en dit is Mijn aandenken voor generatie (en) generatie!" De Naam mocht slechts eenmaal per jaar worden uitgesproken: door de hogepriester (kohen gadol) in de Joodse tempel tijdens de offerdienst van Jom Kipoer. De juiste uitspraak was niet echt geheim, maar doordat de Naam zo zelden werd uitgesproken, zal het volk de uitspraak niet gekend hebben. Men veronderstelt dat de hogepriester de uitspraak aan zijn opvolger leerde. Aangezien de Tempel al bijna 2000 jaar niet meer bestaat en er al even lang geen hogepriester meer is, is de uitspraak van de Naam verloren gegaan.

J.M. Weststrate